Creative Commons artikel bij NRC
Uitstekend artikel bij NRC.nl over Creative Commons dat voor mensen die nog niet bekend zijn met het fenomeen het in het kort uitlegt. Het artikel is overigens zelf onder een CC-licentie gelicenseerd, en wel dezelfde die ik ook gebruik.
Aangezien ik zo’n vermoeden heb dat dit artikel, zoals alles bij de PCM-bladen, na een week achter slot en grendel verdwijnt heb ik het hier (legaal dus) gereproduceerd voor de eeuwigheid. Klik hieronder op de link.
Copyright voor kunstenaars: Creative Commons licentie versimpelt auteursrecht op internet
Publicatie op het web vraagt om een nieuwe soort auteursrecht. Met een Creative Commons licentie kan de maker duidelijk aangeven wat er met zijn werk mag gebeuren.
Door Elda Dorren, Amsterdam, 8 mei.
Een geluidssample van een Indonesische gamelan mixen in een nieuw hiphopnummer? Het kan online. De VPRO stimuleert met ‘3voor12 plundert musea’ de bewerking van oude ingrediënten tot nieuwe creaties. De samples zijn afkomstig van het Wereldmuseum in Rotterdam, dat met de omroep samenwerkt om zijn collectie te ontsluiten voor hergebruik, met behulp van zogenoemde Creative Commons licenties.
In het internettijdperk is iedereen auteur: men publiceert blogs, foto’s, muziek en downloadt al dit soort zaken ook van andere makers. Het verschil tussen producent en afnemer verdwijnt hiermee en dat vraagt om nieuwe manieren van regulering van auteursrecht. Eind jaren negentig ontstonden er ‘open content’-licenties, voortgekomen uit het idee van ‘open source’: vrij te gebruiken en modificeren software zoals het besturingssysteem Linux. De meest flexibele alternatieve copyrightlicenties voor creatief werk zijn op dit moment die van Creative Commons (CC), geesteskind van Stanford-hoogleraar Lawrence Lessig. Hij richtte in 2001 een niet-commerciële organisatie op, die eenvoudige licentieteksten schreef die niet botsten met het geldende auteursrecht en ze online zette.
Door het plaatsen van een icoontje bij een foto, tekst of muzieknummer, dat linkt naar een licentie, kan een auteur zelf bepalen onder welke voorwaarden hij het werk online – maar ook op papier – publiceert. Hij kan er voor kiezen zijn werk beschikbaar te maken voor hergebruik afgezien van commercieel gebruik, of bijvoorbeeld alleen met naamsvermelding. De meest idealistische variant is dat het werk onderdeel wordt van het publieke domein.
Wereldwijd zijn er nu naar schatting 20 miljoen CC-licenties op internet en meer dan 110.000 in Nederland. Net als in de VS en in 28 andere landen sluiten ook bij ons de licenties aan op het geldende auteursrecht; ze zijn geen vervanging, maar een alternatieve manier om het auteursrecht te gebruiken. In Nederland hebben het Amsterdamse Instituut voor Informatierecht, Stichting Nederland Kennisland en De Waag Society de taak op zich genomen om Creative Commons bekend te maken. Paul Keller van De Waag, coördinator van het Creative Commons-team Nederland, legt uit: „Deze licenties maken mogelijk dat iedereen de op het net beschikbare kunstuitingen kan modereren, wijzigen, bewerken. Als het is toegestaan voort te borduren op werk van anderen, ontstaan er dingen die normaal niet mogelijk zouden zijn.â€
Een tweede reden is de maatschappelijke verplichting tot openbaarmaking. Keller: „Organisaties zoals de onze, maar ook musea en bibliotheken, worden grotendeels gefinancierd met overheidsgeld. Eigenlijk zou alles wat wij maken toegankelijk moeten zijn voor de belastingbetaler.â€
Dan is er volgens Keller ook nog een praktisch aspect aan de popularisering van deze manier van het regelen van auteursrecht. „Creative Commons lossen het probleem van ‘orphan works’ op: werken waarvan de maker niet te traceren is, omdat hij bijvoorbeeld is overleden.†Met een CC-icoon is het niet meer nodig om tevergeefs de auteur te zoeken.
Door de open-sourcegedachte achter Creative Commons worden de licenties al tijden gebruikt door (media-)activisten en onafhankelijke geesten, zoals www.transmission.cc, een uitwisselingssite voor video’s over mensenrechten. Webencyclopedie Wikipedia werkt met vergelijkbare open-content-licenties. Maar ook kunstenaarscollectieven als Texelse Boys: afgelopen jaar maakte het op Lowlands met festivalbezoekers een sms-roman, waarbij iedereen afzonderlijk een korte tekst stuurde met zijn mobiele telefoon. Zoiets had niet gekund als elke ‘kunstenaar’ zich strikt aan zijn auteursrecht had gehouden.
Er zitten echter ook haken en ogen aan het concept, vooral voor wie te maken heeft met de muziekindustrie. Op het moment dat een muzikant zijn handtekening onder een Buma/Stemra overeenkomst zet, geeft hij alle rechten weg en kan hij zijn eigen muziek niet meer gratis aanbieden onder Creative Commons voorwaarden. „Voor jongere musici is het niet te verklaren dat je als Buma-lid moet betalen om je eigen muziek via je eigen website te verspreidenâ€, aldus Keller.
Rijk kun je van CC-licenties niet worden. CC heeft namelijk geen systeem om royalty’s over te dragen. „Mensen kunnen aan het begin van hun carrière CC gebruiken om daarna een platencontract te krijgen. Op dat moment is een Buma/Stemra-aansluiting de manier om te waarborgen dat men voor het gebruik van de muziek vergoed wordtâ€, zegt Keller.
Het gaat Keller vooral om een ‘mindshift’ bij auteurs en bedrijven: „Creative Commons licenties zorgen voor een bewustere, meer offensieve manier van omgaan met de realiteit: expliciet maken wat er wel en niet met jouw muziek, beeld of tekst mag gebeuren.â€
Sites met licenties
Creative Commons is in Nederland al getoetst door een rechter. Radiomaker Adam Curry kreeg gelijk in een zaak tegen het weekbladWeekend: het blad had niet zonder toestemming foto’s mogen publiceren die Curry op Flickr.com had gezet onder een beschermde CC-licentie.
Voor voorbeelden van Nederlandse sites, kijk op:
Op dit werk is een Creative Commons Licentie van toepassing.