Mooi van lelijkheid – Vormgeving in de jaren tachtig
Er is een theorie die zegt dat mensen een bepaalde tijd nodig hebben voordat ze een afgewogen beeld kunnen geven over de culturele uitingen van een bepaalde periode in de geschiedenis. Tien jaar geleden ligt nog te vers in het geheugen, vanaf een jaar of dertig, veertig terug in de tijd kunnen we een redelijk objectief beeld gaan vormen wat ‘mooi’ en ‘lelijk’ was. Alles wat daar tussen valt (dus de periode die op dit moment ongeveer twintig-dertig jaar achter ons ligt) wordt echter meestal als afstotelijk beschouwd.
Geen wonder dus dat de jaren tachtig zo verguisd worden. Een vraag aan een willekeurig iemand wat hij of zij voor ogen heeft bij het woord ‘jaren tachtig’ wordt meestal beantwoord met ‘haarspray’, ‘foute synthesizerpop’ en ‘lelijke kleren’. En niet alleen mode uit de jaren tachtig wordt als lelijk beschouwd, het is bijvoorbeeld ook toepasbaar op architectuur (denk maar aan de Zwarte Madonna in Den Haag), en dus ook op de vormgeving uit die tijd.
De vormgeving van de jaren tachtig is bijzonder uitgesproken. Denk bijvoorbeeld aan:
- Een voorliefde voor de kleuren mintgroen en auberginepaars op een zwarte achtergrond.
- Veel thema’s uit de ruimtevaart: sterrenhemels, planeten, blauw-zwarte verlopen.
- Abstracte vormen van gladde materialen: glazen prisma’s, metalen bollen, plastic kubussen
- Veel hoekige vormen: driehoeken, paralellogrammen, ruiten
- Vergangelijke materialen: plastic, kunststof
Die elementen keren bijvoorbeeld terug in de consumentenelectronica uit de jaren tachtig, kijk maar eens naar dit klokje:
Zwart plastic, geometrische (driehoek-achtige) vormen, smalle lettertypes en die twee kleuren: mintgroen en auberginepaars. Typisch jaren tachtig.
Een ander klokje:
Hier is zelfs het hele lichaam van de klok mintgroen, met twee plastic ‘pendules’ die op en neer gaan in het auberginepaars.
De meeste mensen zullen deze klokjes als uitgesproken lelijk ervaren. Maar waarom? Ik ben er nog niet uit of ik ze nou mooi of lelijk vind, maar apart en anders zijn ze in ieder geval wel. Wellicht zullen we over een jaar of twintig deze dingen net zo mooi vinden als de Jugendstil-vazen van rond het fin de siècle. Die werden namelijk pas in de jaren zestig weer echt populair, toen mensen Jugendstil-achtige ontwerpen gingen gebruiken in psychedelische platenhoezen en advertenties. Twintig jaar na het einde van de Jugendstil-periode, zo rond 1930, vond men de kunst lelijk en bracht men de vazen en meubels naar het grofvuil. Tegenwoordig wordt er op beurzen en veilingen veel geld voor die spullen geboden.
De vraag is natuurlijk of dat ook gaat gebeuren met de jaren-tachtig spullen die nu voor een euro op de rommelmarkt liggen. Ik koop ze, omdat ik bang ben dat anders een hele geschiedenis aan vormgeving verdwijnt in de afvalcontainer. Zouden er echt dingen tussen zitten die over twintig jaar mooi worden gevonden?
Volgende keer: jaren-tachtig kitsch posters!
Angelina Bidjes
Ik vind het zelf juist wel leuk als dingen van vroeger terug keren, zoals die klok kan toch makelijk in een strakke inrichting, maar dat is misschien ook een beetje een kwestie van smaak natuurlijk.
Groetjes angelina